Ολοκληρώνοντας την προβολή της ταινίας "Το αστέρι του βορρά", κινηματογραφική μεταφορά του πρώτου μέρους της "Τριλογίας του κόσμου" του Φίλιπ Πούλμαν, μία μόνο σκέψη πέρασε από το μυαλό μου: κρίμα γιατί ήταν καλή ευκαιρία.
Καλή ευκαιρία για να γίνει ευρύτερα γνωστό ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα φαντασίας. Καλή ευκαιρία για να οπτικοποιηθεί ένα υπέροχο δοκίμιο περί ελευθερίας, περί αντίστασης σε κάθε είδους καταπίεσης της σκέψης και της ελεύθερης βούλησης.
Καλή ευκαιρία για να τεθούν και να αναλυθούν σημαντικά θεολογικά ζητήματα. Καλή ευκαιρία, τέλος, για να τεθούν οι βάσεις για μια επιτυχημένη, καλλιτεχνικά και εμπορικά, κινηματογραφική τριλογία, αντάξια της αντίστοιχης λογοτεχνικής.
Γιατί χάθηκαν όλες οι παραπάνω ευκαιρίες; Για πολλούς και διάφορους λόγους συμπεριλαμβανομένων:
- Μιας σκηνοθεσίας αποτελούμενης από μια απλή παράθεση σκηνών και πλάνων χωρίς καμία συνοχή και συνεκτικότητα που να εξυπηρετεί την οικονομία του έργου.
- Ενός σεναρίου που προσπάθησε να χωρέσει όλα τα κεράσια στο ίδιο καλάθι και κατέληξε να είναι τόσο πολύπλοκο και χαοτικό που μπέρδευε παρά βοηθούσε το θεατή.
- Ερμηνειών που κυμαίνονταν από απλές διεκπεραιώσεις έως φιλότιμες προσπάθειες που όμως δεν υποστηρίζονταν σεναριακά.
- Μηδενικής εμβάθυνσης στους χαρακτήρες, εκτός ίσως από το χαρακτήρα της μικρής Λύρας.
- Αποτυχίας ουσιαστικής εκμετάλλευσης των φανταστικών στοιχείων του έργου.
Το πρόβλημα είναι τελικά ότι η συγκεκριμένη ταινία δεν μπορεί να σταθεί αυτόνομα έξω από την επιρροή του αντίστοιχου βιβλίου (γιατί δεν υποστηρίζεται σεναριακά) αλλά και ταυτόχρονα δεν κατορθώνει ούτε κατά διάνοια να μεταφέρει την ατμόσφαιρα και το πνεύμα του βιβλίου από το χαρτί στο σελιλόιντ.
Υ.Γ. Μεταξύ άλλων η ταινία απέτυχε και να αποτυπώσει τις θεολογικές απόψεις που εκφράζει ο Πούλμαν στο έργο του. Όποιος ενδιαφέρεται ας καταφύγει στα βιβλία και ειδικότερα στο τελευταίο.
Παρά το γεγονός ότι θεωρώ τον εαυτό μου τουλάχιστον άθρησκο, δεν μου αρέσει συνήθως να επιτίθεμαι κατά της οποιασδήποτε θρησκείας, σεβόμενος την πίστη των άλλων. Αρκεί το αίσθημα να είναι αμοιβαίο. Όταν δεν είναι τότε υπάρχει πρόβλημα.
Η ιστορία λοιπόν επαναλαμβάνεται για ακόμη μία φορά. Μετά τον "Τελευταίο Πειρασμό", τις ταινίες του "Χάρι Πότερ", τον "Κώδικα Ντα Βίντσι" και εν γένει όποια ταινία, λιγότερο ή περισσότερο γνωστή, "έθιγε" (πάντα κατά τους ίδιους) το θρησκευτικό αίσθημα μιας ομάδας ανθρώπων (πλειοψηφίας ή μη), ήρθε η σειρά της πρώτης (αν δεν κάνω λάθος) κινηματογραφικής μεταφοράς της "Τριλογίας του κόσμου" του Βρετανού Φίλιπ Πούλμαν που αναμένεται στις ελληνικές αίθουσες στις 20 Δεκέμβρη. Ήδη καταγράφηκαν οι πρώτες αντιδράσεις στην Αμερική και ήδη 60 αιθουσάρχες ματαίωσαν την προβολή (Τα Νέα 5/12).
Σκοπός μου δεν είναι να υπερασπιστώ την ταινία (δεν την έχω δει ακόμα) ή τα βιβλία (έχω διαβάσει και τα τρία) διότι θεωρώ ότι κανένα έργο τέχνης δεν έχει ανάγκη από υπεράσπιση. Ανεξάρτητα από το πόσο δημοφιλές είναι (η τριλογία του Πούλμαν έχει πουλήσει πάνω από 15 εκ. αντίτυπα σε όλο τον κόσμο) και ανεξάρτητα από την ποιότητά του (Ο κώδικας Ντα Βίντσι είχε μέτριες κριτικές, αν όχι σαν βιβλίο τουλάχιστον σαν ταινία).
Αντίθετα, αυτό που φαίνεται να πάσχει από κρίση ταυτότητας και να νιώθει συνεχώς την ανάγκη να "υπερασπίζεται" τον εαυτό του μέσα από το κυνήγι μαγισσών είναι η ίδια (οποιαδήποτε) θρησκεία. Αν δεν υπάρχει εχθρός πρέπει να εφευρεθεί, φαίνεται μάλλον να σκέφτονται κάποιοι, πρακτική η οποία εφαρμοζόταν πάντοτε είτε σε θρησκευτικό είτε σε πολιτικό επίπεδο. Σημειωτέον όμως ότι δε θεωρώ τους ηγέτες μιας θρησκείας περισσότερο υπεύθυνους από τους θιασώτες της. Διότι αν ο ηγέτης μια θρησκείας, είτε λέγεται Πάπας είτε Αρχιραββίνος, θέλει να επιβάλλει μια μορφή ολοκληρωτισμού στο ποίμνιό του ελέγχοντας το τι αυτό θα διαβάζει και τι θα σκέφτεται, το ίδιο το ποίμνιο είναι υπεύθυνο για το αν θα δεχτεί ή όχι τον ολοκληρωτισμό αυτόν.
Μπορεί να θεωρώ την (οργανωμένη) θρησκεία (όχι τη θρησκευτικότητα) μια ενορχηστρωμένη απάτη αλλά σέβομαι τον όποιον επιθυμεί να μετέχει σε αυτήν. Δεν του επιτρέπω όμως να έχει την εξής μία αυταπάτη: Ότι εάν επιβάλλει αυτό που ο ίδιος πιστεύει σε όλους τους άλλους τότε θα εξαφανιστούν οι όποιες αμφιβολίες ή αντιρρήσεις έχει ο ίδιος ως προς τη θρησκεία του.
Όποιος λοιπόν φοβάται ότι βλέποντας την ταινία ή διαβάζοντας τα βιβλία έρχεται σε επαφή με το κακό ας μην το κάνει. Να ξέρει όμως ότι το κακό είναι ανίσχυρο απέναντι σε αυτό που το αγνοεί γνωρίζοντάς το και πανίσχυρο απέναντι σε αυτόν που από φόβο το αγνοεί.
Μια νέα δικτυακή πύλη αφιερωμένη στο έργο του σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου είναι πλεόν διαθέσιμη στο κοινό. Περιλαμβάνει βιογραφικά στοιχεία και συνεντεύξεις του σκηνοθέτη καθώς και πλήρη τεκμηρίωση του έργου του με τη μορφή κριτικών αναλύσεων, αφιερωμάτων, δημοσιευμάτων του τύπου, φωτογραφικού υλικού και άλλων ντοκουμέντων.
Η ηλεκτρονική διεύθυνση είναι http://www.theoangelopoulos.gr
Η νομοτέλεια αυτού του κόσμου και η τραγική ειρωνεία τα έφεραν έτσι ώστε οι δύο μέγιστοι σκηνοθέτες που ανέφερα στο τελευταίο μου post να είναι πλέον μόνιμοι κάτοικοι των προσωπικών τους φιλμικών συμπάντων.
Σύμπαντα στα οποία παρόλο που είναι κυρίαρχοι αναλαμβάνουν το ρόλο του ξεναγού και χωρίς καμία διάθεση ελιτισμού αποκαλύπτουν στο θεατή δυνατότητες του κινηματογραφικού μέσου που μέχρι πρότινος αγνοούσε.
Πολυγραφότατος ο Μπέργκμαν, πιο πειραματιστής ο Αντονιόνι, πρωτοπόροι σε κάθε περίπτωση και οι δύο, κατάφεραν μέσα από έναν ανθρωποκεντρικό επί της ουσίας κινηματογράφο να ενδοσκοπήσουν τον ανθρώπινο ψυχισμό και να θέσουν ζητήματα ταυτότητας, αλλοτρίωσης και αποξένωσης.
Ταινίες - εισιτήρια στο κάθε σύμπαν:
Έβδομη σφραγίδα (Μπέργκμαν - 1957),
Από τη ζωή των μαριονετών (Μπέργκμαν - 1980)
Επάγγελμα Ρεπόρτερ (Αντονιόνι - 1975)
Η περιπέτεια (Αντονιόνι - 1960)
Επιφυλάσσομαι για μελλοντικά posts - αφιερώματα στους δύο δημιουργούς.
Βρίσκομαι σε μια κόκκινη έρημο, νύχτα, με τη σελήνη σε έκλειψη. Πολύ Αντονιόνι μας προέκυψε μουρμουρίζω σκεπτόμενος τi είδους περιπέτεια μου επιφυλάσσει η συνέχεια. Κοιτάζω γύρω μου και σε μικρή απόσταση διακρίνω μια φιγούρα να προχωράει προς το μέρος μου. Καθώς πλησιάζει αντιλαμβάνομαι την ταυτότητά της: είναι ο Θάνατος από την Έβδομη Σφραγίδα του Μπέργκμαν.
"Καλησπέρα", μου λέει σε άπταιστα ελληνικά. "Με ταλαιπώρησες λίγο αλλά σε βρήκα. Μα καλά, τι δουλειά έχεις στο φιλμικό σύμπαν του Αντονιόνι; Δεν πρόλαβα να τελειώσω την παρτίδα με τον Ιππότη και είχες φύγει."
"Συγνώμη, αλλά βαρέθηκα", ανταπαντώ. "Εξάλλου, το σκάκι δε με ενδιαφέρει και πολύ. Από την άλλη, βέβαια, δεν ξέρω και πώς βρέθηκα εδώ. Στο σύμπαν του Μιγιαζάκι πήγαινα."
"Χμ, καλός αλλά η αντίληψή του για το θάνατο δεν ταιριάζει στο προφίλ μου. Προτιμώ να συνεργάζομαι με χριστιανούς ή έστω με χριστιανικές καταβολές σκηνοθέτες. Έχω καλύτερους ρόλους. Τέλος πάντων, έχω μια πρόταση να σου κάνω."
"Σκάκι και άλλα επιτραπέζια δεν παίζω!"
"Σοβαρέψου. Μια χάρη θέλω να σου ζητήσω."
"Και θα με κάνεις αθάνατο;"
"Αχ, αυτά τα στερεότυπα. Ξέρεις δεν είμαι ουτε ο Θεός ούτε ο διάβολος. Ένας απλός υπάλληλος είμαι που μαζεύει τα ένσημά του και που παίζει σε καμιά ταινία πού και πού για να πάει διακοπές."
"Ναι, αλλά εσύ αποφασίζεις για το θάνατο των ανθρώπων."
"Λάθος, απλό εκτελεστικό όργανο είμαι. Εξάλλου από τότε που έφυγε το αφεντικό όλα δουλεύουν αυτόματα. Δεν υπάρχουν και πολλά περιθώρια παρέμβασης."
"Ποιος έφυγε;"
"Αχ, εισαι και αργόστροφος, Ο Δημιουργός, ο Θεός όπως τον αποκαλείτε εσείς οι άνθρωποι. Έφτιαξε τον κόσμο και την έκανε. Και μείναμε εμείς να εκτελούμε τις διαταγές του. Αλλά μην το πεις παραέξω. Άσε τους ανθρώπους στις αυταπάτες τους."
"Κι ο διάβολος;"
"Μπα, τίποτα το σπουδαίο. Μόλις έφυγε ο Θεός θέλησε να το παίξει αφεντικό αλλά δεν είχε και πολλά να κάνει. Όλα ήταν, όπως σου είπα, κανονισμένα. Αλλά διατηρήσαμε το μύθο γιατί μας βόλευε. Καλύτερη διαχείριση, καταλαβαίνεις. Αλλά όπως σου είπα, τσιμουδιά. Στον Μπέργκμαν το είπα κατά λάθος και έκανε τρεις ολόκληρες ταινίες με θέμα την απουσία του Θεού. Ευτυχώς το βαρέθηκε μετά το θέμα και το έριξε στην ψυχανάλυση."
"Τέλος πάντων, τι θέλεις λοιπόν;"
"Θέλω να αναδείξεις μέσα από το blog σου την καριέρα μου ως ηθοποιό."
"Πώς δηλαδή;"
"Παρουσιάζοντας τις ταινίες στις οποίες έχω εμφανιστεί."
"Δε σε είχα για τόσο ματαιόδοξο"
"Εγώ το λέω παραγνωρισμένος. Εξάλλου ξέρω ότι δε θα γίνω ποτέ ιδιαίτερα συμπαθής στο κοινό. Αλλά τουλάχιστον θα φανεί η δουλειά μου. Η καλλιτεχνική εννοείται διότι η άλλη φαίνεται έτσι κι αλλιώς. Πρέπει αν θες να φτιάξω κι εγώ το portfolio μου. Πώς θα διαπραγματευτώ με μελλοντικούς εργοδότες;"
"Θες με άλλα λόγια να σε διαφημίσω. Και εγώ τι θα κερδίσω;"
"Θα το κάνεις από αγνή αγάπη για τον κινηματογράφο. Και βέβαια θα κάνεις και κάτι πρωτότυπο, όχι σαν τις νερόβραστες αναλύσεις σου περί πολυεπίπεδων ταινιών και μη γραμμικών αφηγήσεων."
"Μάλιστα, με προσβάλλεις κατάμουτρα και παρόλα αυτά θες να σου κάνω και αφιέρωμα. Πολύ αισιόδοξος είσαι."
"Και τι θα ήθελες δηλαδή;"
"Πρόσβαση στους δημιουργούς. Καλές είναι οι περιηγήσεις στα φιλμικά σύμπαντα αλλά χρειάζομαι και προσωπικές συνεντεύξεις. Ειδικά με τους μη εν ζωή."
"Κοίτα, αυτό που μου ζητάς είναι πολύ δύσκολο. Κάθε δημιουργός έχει το δικό του τμήμα δημοσίων σχεσεων και όπως θα ξέρεις δεν είναι όλοι το ίδιο συνεργάσιμοι. Αυτό που μπορώ να κάνω είναι για κάθε δημιουργό να σε φέρνω σε επαφή με τους κατάλληλους ανθρώπους. Μετά είναι θέμα δικών σου διαπραγματευσεων με αυτούς. Λυπάμαι, αλλά αυτό είναι το καλύτερο που μπορώ να κάνω."
"Καλά, θα αρκεστώ σε αυτό. Εντάξει λοιπόν, θα έχεις το αφιέρωμά σου. Αλλά αν μου τη φέρεις με οποιονδήποτε τρόπο θα πράξω ανάλογα."
"Είμαστε σύμφωνοι. Ορίστε και ένα πλήρες βιογραφικό μου με τις ταινίες που έχω παίξει. Είναι και τα guest μέσα. Προς τα που πας να σε πετάξω; Εγώ πάω για τη ρεβάνς με τον Ιππότη. Δε λέει να χωνέψει τις ήττες του."
"Ευχαριστώ αλλά πάω προς Ιαπωνία μεριά. Στο φιλμικό σύμπαν του Μιγιαζάκι έχουν συνέντευξη τύπου για τη νέα του ταινία."
"Καλώς, καλό ταξίδι και τα ξαναλέμε."
"Γεια!"
Φεύγοντας αναρωτιέμαι αν είναι φρόνιμο να κάνει κανείς τέτοιες συμφωνίες με το θάνατο. Από την άλλη όμως σκέπτομαι ότι άλλοι πουλάνε την ψυχή τους στο διάβολο για λίγη έμπνευση ενώ εγώ με ένα αφιέρωμα καθάρισα. Και με την πεποίθηση ότι τα πράγματα δεν μπορούν να πάνε χειρότερα ξεκίνησα για τον επόμενο προορισμό μου.
Ταινία: Οι Γερμανοί ξανάρχονται
Έτος: 1948
Σκηνοθέτης: Αλέκος Σακελλάριος
Η Αθήνα: Εσωστρεφής, συνομωτική, η γειτονιά ως σημείο αναφοράς.
Ταινία: Ο δράκος
Έτος: 1955
Σκηνοθέτης: Νίκος Κούνδουρος
Η Αθήνα: Καφκικός εφιάλτης, λαβύρινθος σκιών που αναδίδει έντονα τη μυρωδιά του θανάτου.
Ταινία: Η κάλπικη λίρα
Έτος: 1955
Σκηνοθέτης: Γιώργος Τζαβέλλας
Η Αθήνα: Αστικό χάος, επιγραφές νέον, ανοικοδόμηση, με τελευταίο προπέτασμα ανθρωπιάς τις φτωχικές αυλές. 
Ταινία: Από την άκρη της πόλης
Έτος: 1998
Σκηνοθέτης: Κωνσταντίνος Γιάνναρης
Η Αθήνα: Ξενοφοβική, οργανισμός που στις φλέβες του κυλάει το μεταναστευτικό ρεύμα σαν ξένη ουσία που παλεύει να αφομοιωθεί.
Ταινία: Delivery
Έτος: 2004
Σκηνοθέτης: Νίκος Παναγιωτόπουλος
Η Αθήνα: Χωνευτήρι ανθρώπινης δυστυχίας, κοινωνική μαύρη τρύπα, εφιαλτικό σκουπιδαριό.
Ταινία: Το όνειρο του σκύλου
Έτος: 2005
Σκηνοθέτης: Άγγελος Φραντζής
Η Αθήνα: Ονειρικό τοπίο, τόπος χωρίς συγκεκριμένη γεωγραφική μορφή, δαιδαλώδεις απροσδιόριστοι χώροι.
Η ταινία Spiderman 3 θα είχε αξία εάν:
- Το διφορούμενο των χαρακτήρων δεν αναπαρίστατο μέσα από μια ασύνδετη και αδικαιολόγητη εναλλαγή συναισθημάτων και συμπεριφορών!
- Οι εσωτερικές συγκρούσεις των ηρώων δεν αποδίδονταν μέσα από ερμηνείες-καρικατούρες!
- Η περίφημη σκοτεινότητα της ταινίας δεν εξαντλείτο στo χρώμα της στολής του Σπάιντι!
- Οι "κακοί" είχαν περισσότερο χαρακτήρα και "ρόλο" στην ταινία!
- Η αμερικανική σημαία δεν έκανε άσκοπα την εμφάνισή της!
Φαντάσου ότι είσαι ένας νέος 25 χρονών που μένεις σε μια χώρα, η οποία συστηματικά καταπιέζει την ελευθερία της έκφρασης. Οι περισσότερες ιστοσελιδες με θέμα τα ανθρώπινα δικαιώματα "μπλοκάρονται" από ένα εθνικό φίλτρο και δεν εμφανίζονται ποτέ στην οθόνή σου.
Θέλεις να επικοινωνείς με ανθρώπους από όλο τον κόσμο κι έτσι χρησιμοποιείς το PalTalk, ένα chat room που αν και η έδρα του είναι στην Νεά Υόρκη αλλά πολλοί χρήστες σου μιλάνε τη γλώσσα σου. Στην ουσία είναι το παράθυρο του απομονωμένου κόσμου σου.
Μια μέρα που έχετε μαζευτεί στο σπίτι σου με φίλους και μιλάτε με άλλους χρήστες στο chat room, εισβάλλουν ξαφνικά στις τρεις το πρωί 50 αστυνομικοί, σας χτυπάνε και σε φυλακίζουν σε πλήρη απομόνωση για 9 ολόκληρους μήνες χωρίς ποτέ να σου απαγγελθούν κατηγορίες.
Περνάνε αυτοί οι μήνες και αφήνεσαι «ελεύθερος». Δε φοβάσαι να κατακρίνεις δημόσια την κυβέρνηση και υποστηρίζεις την αναγκαιότητα ειρηνικής αλλαγής της πολιτικής κατάστασης (στη χώρα σου είναι νόμιμο μόνο ένα πολιτικό κόμμα). Περίπου έξι βδομάδες μετά όμως, εκεί που κάθεσαι σε ίντερνετ-καφέ παρέα με τον αδερφό σου και διαβάζεις τα email σου και ειδησεογραφικά sites, σε πλησιάζουν άντρες της Ασφάλειας, σου φοράνε χειροπέδες και σε αναγκάζουν να τους οδηγήσεις σπίτι σου, όπου βρίσκουν και κατάσχουν, μία κάμερα, ένα κασετόφωνο, 2 CD και ένα βιβλίο που για κακή σου τύχη είναι απαγορευμένο επειδή υποστηρίζει την αναγκαιότητα δημοψηφίσματος για πολυκομματισμό στη χώρα.
Αν σε έλεγαν Truong Quoc Tuan και έμενες στο Βιετνάμ, τι νομίζεις ότι θα συνέβαινε μετά;
Θα ήσουν σε ένα κελί σε πλήρη απομόνωση χωρίς καμιά επαφή με δικηγόρους ή συγγενικά πρόσωπα. Θα σε κατηγορούσαν για προπαγάνδα εναντίον του κράτους και θα αναρωτιόσουν, στα αλήθεια για ποιο λόγο και για πόσα κλικ του ποντικιού σου αντιμετωπίζεις 20 χρόνια κάθειρξη…
Ή φαντάσου να δουλεύεις ως δημοσιογράφος σε κινέζικη εφημερίδα.
Τις παραμονές της 15ης επετείου από τη σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν, σε συνάντηση του προσωπικού της εφημερίδας, σάς δείχνουν ένα μέμο από το Κεντρικό Τμήμα Προπαγάνδας για το πώς θα πρέπει να καλύψετε τις επετειακές εκδηλώσεις. Σε αυτό δίνονται οδηγίες στους εργαζόμενους στα ΜΜΕ να «κατευθύνουν σωστά την κοινή γνώμη», να «μην δημοσιεύουν ποτέ απόψεις που δεν είναι σύμφωνες με την επίσημη πολιτική» και να καταδίδουν στις αρχές τυχόν υποψίες που έχουν για συναδέλφους τους που επικοινωνούν με δημοκρατικά στοιχεία στο εξωτερικό.
Εσύ κρατάς σημειώσεις από αυτό το μέμο και το στέλνεις με email από τον προσωπικό σου yahoo! λογαριασμό σε κάποιον γνωστό σου στην Αμερική που διαχειρίζεται ένα πολύ γνωστό κινέζικο website, το Δημοκρατικό Φόρουμ. Το email δημοσιεύεται την ίδια μέρα με το ψευδώνυμο "198964" στα ανεξάρτητα κινεζόφωνα websites του εξωτερικού που έτσι κι αλλιώς είναι απαγορευμένα στη χώρα.
Σε συλλαμβάνουν μερικούς μήνες αργότερα. Η εταιρία Yahoo! θα έχει πολύ απλά δώσει τα στοιχεία του λογαριασμού της ηλεκτρονικής σου διεύθυνσης και την ακριβή τοποθεσία από την οποία στάλθηκε το επίμαχο email.
Αν το όνομά σου ήταν Shi Tao και έμενες στην Κίνα, τι νομίζεις ότι θα συνέβαινε μετά;
Θα καταδικαζόσουν με την κατηγορία της προδοσίας κρατικών μυστικών σε 10ετή κάθειρξη. Η γυναίκα σου θα ανακρινόταν καθημερινά από τις αρχές και η δουλειά θα της πίεζε να σε χωρίσει, πράγμα που τελικά θα έκανε. Θα είχες ελάχιστη επαφή με την οικογένειά σου. Θα μεταφερόσουν σε φυλακές υψίστης ασφάλειας και θα σου απαγόρευαν γράφεις ή να διαβάζεις. Η Επιτροπή Προστασίας Δημοσιογράφων θα σου απένειμε το Διεθνές Βραβείο Τύπου για την Ελευθερία, το οποίο φυσικά δε θα μπορούσες να παραλάβεις.
Φαντάσου να μπορούσες να απελευθερώσεις τον Truong Quoc Tuan και τον Shi Tao. Μπορείς!
Μπες στο www.amnesty.org.gr και πάρε μέρος στην εκστρατεία της Διεθνούς Αμνηστίας για την ελευθερία της έκφρασης στο ίντερνετ!
******************************
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθεροτυπίας στις 3 Μαΐου, η Διεθνής Αμνηστία στέλνει μήνυμα συμπαράστασης σε δεκάδες ανθρώπους - θύματα καταπίεσης που βρέθηκαν σε εξοντωτικές συνθήκες κράτησης για μερικά λάθος κλικ που πάτησαν ή επειδή τόλμησαν να πούνε απλά τη γνώμη τους μέσω του διαδικτύου.
Στις 3 Μαΐου το ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας θα ενημερώσει το ευρύ κοινό για την καταπίεση στο ίντερνετ και θα ζητήσει να σταλούν email, μέσα από το site www.amnesty.org.gr, στις αρχές των χωρών που φυλακίζουν τους ακτιβιστές του ίντερνετ, ζητώντας την απελευθέρωσή τους.
Η εκστρατεία της Διεθνούς Αμνηστίας για την ελευθερία της έκφρασης στο ίντερνετ ονομάζεται irrepressible. info και χρησιμοποιεί τη δύναμη του ίντερνετ για να κινητοποιήσει ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να πάρουν θέση εναντίον της καταπίεσης στέλνοντας μια ηλεκτρονική έκκληση.
Οσοι από σας δεν είχαν ειδοποιηθεί μέσω εμαίλς ας ανεβάσουν αυτό το κείμενο στα μπλογκς τους και ας στείλουν εμαίλ στην Διεθνή Αμνηστία.
activism@amnesty.org.gr
Αναζητώντας κανείς σκηνοθέτες ή ταινίες που υιοθέτησαν πρώτοι την τεχνική της μη γραμμικής αφήγησης σαν κύριο αφηγηματικό μέσο, συναντά το μεγάλο Στάνλεϋ Κιούμπρικ και την ταινία "The killing" (ελληνικός τίτλος "Το χρήμα της οργής") γυρισμένη το 1956.
Προκειται για μια ταινία η οποία μεταξύ άλλων ανέτρεψε τη συμβατικότητα της γραμμικής αφήγησης, επηρέασε νεώτερους σκηνοθέτες όπως ο Κουέντιν Ταραντίνο (βλέπε Reservoir Dogs) και προϊδέασε το κοινό και την κριτική για τα στάνταρ βάσει των οποίων ο Κιούμπρικ θα κινηματογραφούσε τις επόμενες ταινίες του.
Μια πολύ καλή ανάλυση της συγκεκριμένης ταινίας βρίσκεται στο βιβλίο Kubrick: Inside an Artist’s Maze του Thomas Nelson και η οποία αναδημοσιεύεται στο ακόλουθο link.
Το να ορίσει κανείς τι είναι μια πολυεπίπεδη ταινία είναι σχετικά εύκολο: Είναι μια ταινία η ιστορία της οποίας δεν εξαντλείται στο πρώτο και εύκολο επίπεδο των προφανειών αλλά προχωρά ξετυλίγοντας στο θεατή επιπλέον επίπεδα ανάγνωσης με κλιμακούμενη συνήθως δυσκολία κατανόησης. Κάθε θεατής σταματάει στο επίπεδο μέχρι το οποίο μπορούν να φτάσουν οι νοητικές και γνωστικές του ικανότητες.Το να εξηγήσει επίσης γιατί κάποιος δημιουργός θα έκανε μια τέτοια ταινία και κάποιος παραγωγός θα ήταν διατεθειμένος να τη χρηματοδοτήσει (μιας και συνήθως πρόκειται για ακριβές παραγωγές) είναι ομοίως εύκολο: Ο μεν παραγωγός θα εξασφάλιζε την αποδοχή της ταινίας από μια μεγάλη ποικιλία κοινού, ακόμα και του πιο δύσκολου και απαιτητικού, ενώ ο δημιουργός θα έπαυε να είναι δέσμιος του παραγωγού σε ό,τι αφορά τη δημιουργική του έκφραση.Δύσκολο επομένως δεν είναι ούτε ο ορισμός μιας πολυεπίπεδης ταινίας ούτε και η κατανόηση του λόγου ύπαρξης της. Η πραγματική δυσκολία έγκειται στη δημιουργία μιας τέτοιας ταινίας, τόσο από την πλευρά της σκηνοθεσίας όσο και από αυτή του σεναρίου.
Ανατρέχοντας στην κινηματογραφική ιστορία προς αναζήτηση επιτυχημένων πολυεπίπεδων ταινιών βρίσκουμε την ταινία "Το όνομα του ρόδου", σκηνοθετημένη από τον Ζαν-Ζακ Ανό το 1986. Βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Ουμπέρτο Έκο, η συγκεκριμένη ταινία καταφέρει να ενσωματώσει και να κινηματογραφήσει τουλάχιστον τέσσερα επίπεδα τα οποία εντέχνως και ευφυώς ο συγγραφέας είχε ήδη ήδη συμπεριλάβει στο έργο του. Σε ένα πρώτο και ευκολότερο επίπεδο Το όνομα του ρόδου είναι ένα κλασσικό αστυνομικό μυθιστόρημα σαν αυτά με ήρωα το Σέρλοκ Χολμς. Ο κεντρικός ήρωας εδώ Ουίλιαμ του Μπάσκερβιλ, εκτός του ότι είναι Άγγλος και από το Μπάσκερβιλ, ερευνά μια σειρά φόνων στηριζόμενος στις αναλυτικές του ικανότητες και τη λογική ενώ έχει και έναν βοηθό ο οποίος λιγότερο τον βοηθάει και περισσότερο του δίνει την αφορμή να συνδιαλέγεται με το κοινό και να μοιράζεται τους συλλογισμούς του.Σε ένα δεύτερο επίπεδο Το όνομα του ρόδου ειναι ένα μεσαιωνικό χρονικό, μια ιστορία του Μεσαιώνα τη στιγμή που τα πρώτα σημάδια της Αναγέννησης αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους. Ένα από αυτά τα σημάδια είναι ο ίδιος ο Ουίλιαμ ο οποίος μοιάζει να αμφισβητεί την απολυτότητα της θεολογικής Αλήθειας.Σε ένα τρίτο επίπεδο Το όνομα του ρόδου είναι μια θεολογική πραγματεία και ταυτόχρονα μια ιστορία των χριστιανικών αιρέσεων σε μια εποχή ανακατάταξεων, αναπροσαρμογών και κρίσης της Καθολικής Εκκλησίας. Λιγότερο εμφανές στην ταινία, περισσότερο εμφανές στο βιβλίο το επίπεδο αυτό μάλλον προαπαιτεί από το θεατή την ανάγνωση του βιβλιου ώστε ο τελευταίος να το επισημάνει και με τη βοήθεια των κινηματογραφικών μέσων αφήγησης.Τέλος, σε ένα τέταρτο επίπεδο Το όνομα του ρόδου είναι μια αλληγορία της αιώνιας μάχης του καλού και του κακού μέσα από την αντιπαράθεση της "ιερής" τραγωδίας και της "βέβηλης" κωμωδίας, των δύο μερών της Ποιητικής του Αριστοτέλη. Μάλιστα το βιβλίο αυτό αποτελεί τελικά την αιτία για τους φόνους που γίνονται. Χαρακτηριστικός όσο και απολαυστικός είναι ο τίτλος του τελευταίου κεφαλαίου του βιβλίου: "όπου επέρχεται η εκπύρωση και λόγω της υπερβολικής αρετής υπερισχύουν οι δυνάμεις της Κόλασης".
Η περιγραφή και ανάλυση του τρόπου με τον οποίο ο σκηνοθέτης ενσωμάτωσε τα τέσσερα αυτά επίπεδα στην ταινία είναι αντικείμενο σχολών κινηματογράφου και σεναρίου. Σε κάθε περίπτωση ο Ανό κατάφερε, μιμούμενος τη μέθοδο και όχι τη γραφή του Έκο, να δομήσει τα υλικά της ταινίας του με τόση προσοχή και μαστοριά ώστε να κατασκευάσει τελικά μια άκρως επιτυχημένη, καλλιτεχνικά και εμπορικά, ταινία η οποία τηρουμένων των αναλογιών, είναι αντάξια του βιβλίου.
Λόγος περί κινηματογράφου ή περί κινηματογράφου ο λόγος; Όπως και να διαβάσει κάποιος τον τίτλο του συγκεκριμένου blog ο μοναδικός και επαρκής λόγος για να συνεχίσει να διαβάζει τα όσα γράφονται και όσα θα γραφούν στο χώρο αυτό δεν είναι άλλος από το ενδιαφέρον και την περιέργεια για το φαινόμενο που εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και καθιερώθηκε ως η έβδομη τέχνη, μεταξύ άλλων γιατί κατάφερε να αναδείξει ακόμα περισσότερο τις υπόλοιπες οκτώ.
Ολοκληρώνοντας την προβολή της ταινίας "Το αστέρι του βορρά", κινηματογραφική μεταφορά του πρώτου μέρους της "Τριλογίας του κόσμου" του Φίλιπ Πούλμαν, μία μόνο σκέψη πέρασε από το μυαλό μου: κρίμα γιατί ήταν καλή ευκαιρία.
